"En God zei: laat er licht zijn".

De voor de schepping gehanteerde jaartelling is in deze tijdlijn uitgegaan van de interpretatie van bisschop James Ussher. Deze jaartelling wordt ook in de King James-vertaling gebruikt. Uitgangspunt is hierbij de gedachte van gesloten geslachtsregisters (alle namen staan in de Bijbel).

Zoals in het voorwoord van deze website aangegeven, gaan andere historici uit van een oudere aarde. Bij open geslachtsregisters (er zijn ook namen weggelaten) komen zij voor de schepping uit op 6.000 v.C. of maximaal 10.000 v.C.

In het paradijs leefden Adam en Eva in volmaakte harmonie met God. Maar, in de gedaante van een slang, verleidde de duivel Eva, en ze at van ‘de boom van de kennis van goed en van kwaad’. En ze gaf ook Adam er van. Dat vertoornt God. Dan:
- vervloekt God de slang, hij zal voortaan op zijn buik verder leven
- God belooft een Redder! de moederbelofte, Gen 5:14
- God zegt dat de vrouw voortaan met pijn kinderen zal baren
- God zegt dat de man voortaan met zweet op zijn gezicht brood zal eten.
En de HEERE God zond hen weg uit de hof van Eden.

NB het jaartal is uiteraard geheel onzeker.

Met 969 jaar is Methusalach de oudste mens. Hij was de opa van Noach; waarschijnlijk stierf hij kort voor de Zondvloed.

Hoewel er tussen Seth (zoon van Adam) en Methusalach 5 geslachten zitten, maar de hoge leeftijden, hebben ze 355 jaar met elkaar kunnen spreken! Zo was er sprake van een nauwkeurige overlevering en kon de schepping pas veel later door Mozes beschreven worden.

De Lamech in de lijn van Kaïn is de eerste in de Bijbel die meerdere vrouwen heeft (Ada en Zilla); zijn kinderen zijn Jabal, Jubal, Tubal-Kaïn en Naëma.

Deze Lamech wordt gemakkelijk verward met de Lamech uit het geslacht van Seth: de zoon van Methusalach, de vader van Noach.

Een jaar lang was de hele aarde bedolven onder water. Het was een oordeel van God, vanwege de grote slechtheid van de mens.

In de ark is er behoudenis voor Noach, zijn gezin en de dieren.
De Bijbel zelf bevestigt de historiciteit van de zondvloed (Jes. 54:9; 1 Pet. 3:20; 2 Pet. 2:5; Heb. 11:7; Mat. 24:37-39; Luk. 17:26-27). Ook zijn er veel buiten-Bijbelse bewijzen voor een universele vloed (begraafplaatsen van fossielen op elk continent, kolenafzettingen die een snelle bedekking vereisten, maritieme fossielen op bergtoppen over de hele wereld, meer dan 270 vloedlegenden van over heel de wereld, en de grote hoeveelheid geologische formaties).

De mensheid hield zich niet aan de opdracht om 'de hele aarde te vervullen', en velen bleven in Sinear (het huidige Irak). Als teken van kracht en veiligheid werd de toren gebouwd; zo dacht men elkaar niet meer kwijt te raken.

Maar God wilde dat zijn opdracht tot verspreiding over heel de aarde werd uitgevoerd. Hij verwarde hun spraak, waardoor de verschillende taalgenoten wegtrokken.

Abraham is de stamvader van het volk Israel.

Gen 12:1 De HEERE nu zei tegen Abram: Gaat u uit uw land, uit uw familiekring en uit het huis van uw vader, naar het land dat Ik u wijzen zal. 2 Ik zal u tot een groot volk maken, u zegenen en uw naam groot maken; en u zult tot een zegen zijn. 3 Ik zal zegenen wie u zegenen, en wie u vervloekt, zal Ik vervloeken; en in u zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden. 4 Toen ging Abram op weg, zoals de HEERE tot hem gesproken had, en Lot ging met hem mee.

In geestelijke zin, namelijk om hun geloof, worden gelovigen in de Bijbel kinderen van Abraham genoemd. Abraham geloofde God op het woord van Diens beloften en het werd hem tot gerechtigheid gerekend. Zo wordt ook ons geloof in Jezus Christus, de Zoon van God en de Heiland der wereld, ons tot gerechtigheid gerekend. In dat opzicht is de gelovige als Abraham en wordt hij door God als een zoon van Abraham beschouwd. Hij is onze vader en wij zijn zijn zonen.

Om het slechte gedrag van hun burgers verwoestte God de steden Sodom en Gomorra door vuur en zwavel uit de hemel te laten neerkomen, nadat Lot en zijn gezin door twee engelen uit Sodom waren uitgeleid.

In het NT (Matth. 10:15, Luk. 10:12) wordt verwezen naar Sodom: het evangelie van het Koninkrijk is goed nieuws voor de mensen die zich bekeren, maar de komst van het Koninkrijk brengt oordeel voor de goddelozen, die de boodschap afwijzen.

God beveelt Abraham zijn zoon, "uw enige, die u liefhebt", te offeren tot een brandoffer, op de berg Moria. Abraham doet het in geloof. Als hij alles gereed heeft, roept de engel van God hem toe en zegt hem zijn zoon niets te doen. Nu weet God dat Abraham Hem vreest en zijn enige zoon Hem niet heeft onthouden (12). God voorziet in een plaatsvervangende brandoffer, een ram die vastgehouden wordt in het struikgewas. De Engel belooft Abraham overvloedig te zegenen en zijn nageslacht zeer talrijk te maken; de grootste zegen ligt in het Nageslacht, de Heere Jezus (13-18).

Het offer is een beeld van het offer van onze Heere Jezus Christus aan het kruis. Hij is hét plaatsvervangende offer. Het Avondmaalsformulier zegt: Hij voor mij, omdat ik anders de eeuwige dood had moeten sterven.

Jozef wordt onderkoning in Egypte.
Farao heeft twee veelbetekenende dromen (7 vette koeien worden door magere koeien opgegeten, en de 7 aren in één halm). Jozef legt ze uit en geeft er goede raad bij. Hij, 30 jaar oud, wordt daarom aangesteld tot onderkoning en krijgt van Farao een nieuwe naam en hij krijgt de dochter van een opperpriester tot vrouw.
Jozef krijgt twee zonen, Manasse en Efraïm; en hij neemt maatregelen tegen de aanstaande hongersnood.
Als de hongersnood begint, voorziet Jozef in de nood van de Egyptenaren en van mensen uit alle landen die bij hem koren komen kopen.

Door de hongersnood, en door Jozef uitgenodigd, trekt Jakob (inmiddels Israël) genaamd) met heel zijn familie naar Egypte. God heeft hem daartoe ook gezonden, Genesis 46:2-5: En God sprak tot Israël door nachtelijke visioenen en zei: Jakob! Jakob! En hij zei: Zie, hier ben ik. En Hij zei: Ik ben God, de God van uw vader; wees niet bevreesd om naar Egypte te trekken, want Ik zal u daar tot een groot volk maken. Ik zal met u meetrekken naar Egypte en Ik zal u ook zeker doen terugkeren; en Jozef zal uw ogen sluiten. Toen stond Jakob op en vertrok uit Berseba.

Hier is gekozen voor de vroege uittocht (verblijf in Egypte ca. 200 jaar). Andere uitleggers dateren een late uittocht rond 1250 v.C. (verblijf in Egypte ruim 400 jaar).

Jozua is Israëls aanvoerder en leidsman bij de intocht. Onder hem is het volk als een nieuw volk, rijk gezegend.

Deze tijd onder Jozua kan men in drieën verdelen:
i) de inneming van Kanaän. Na de oversteek van de Jordaan, en voor het innemen van het land, wordt eerst het verbondsteken van de besnijdenis, en de viering van het Pascha, opnieuw ingesteld (deze 2 rituelen staan in het NT op één lijn met de doop het Avondmaal. Bij een ontmoeting met ‘de Bevelhebber van het leger van de HEERE’, krijgt Jozua de opdracht om Jericho in te nemen; haar muren vallen.
ii) de verdeling van Kanaän. Zonden en oorlogen volgen. Het land Kanaän wordt in 10 stukken verdeeld. Het Overjordaanse (oostelijke deel) in 3 stukken.
iii) de laatste dagen van Jozua. Hij onderwijst zijn opvolgers en vernieuwt het verbond te Sichem.

2Kron 3:1 Toen begon Salomo het huis van de HEERE te bouwen, in Jeruzalem, op de berg Moria, waar [de HEERE] aan zijn vader David verschenen was, op de plaats die David bepaald had, op de dorsvloer van Ornan, de Jebusiet.

Het is het eerste van steen gebouwde huis van God op aarde.

1 Koningen 8:12-13: Toen zei Salomo: de HEERE heeft gezegd in een donkere wolk te zullen wonen. Ik heb immers een huis gebouwd als woning voor U, een vaste woonplaats voor U, in alle eeuwigheid.

Hier vind je enkele beelden hoe de tempel er uit zou hebben kunnen zien.

Sisak was de koning van Egypte en nam bij zijn plundering alle rijkdom van Salomo mee, zowel uit zijn paleis als de tempel van de HEERE.

Onder koning Salomo was Israel op haar toppunt. Onder zijn opvolger, koning Rehabeam, wordt God verlaten en bouwt men eigen kalveren en altaren. Bij een opstand door het volk roept Jerobeam geen profeet, maar laat zich door wijzen adviseren, wat verkeerd uitpakt. Het rijk scheurt dan uit één in een 2 stammenrijk (genaamd Juda), en een 10-stammenrijk (genaamd Israël, onder koning Jerobeam).

"Joas deed wat juist was in de ogen van de HEERE, al zijn dagen waarin de priester Jojada hem onderwees", door goed te handelen en het herstellen van de tempel.

Hoewel hij een goede vader had (Jotham) en een goede zoon (Hizkia) , was Achaz één van de slechtste koningen van Juda.

Hij was een berucht afgodendienaar, o.a. met de schatten van de tempel huurde hij de koning van Assyrie in om een inval te doen in Syrië en Israël en bouwde een nieuw altaar in de tempel.

Hizkia was wellicht de meest godvrezende koning.

Direct na zijn troonsbestijging neemt hij de 'reformatie' ter hand. Plechtig vernieuwd hij al Gods instellingen in de tempeldienst, en herstelt de tempeldienst van de priesters en de Levieten.
Hij wordt opgevolgd door zijn zoon, een van de meest goddeloze koningen, Manasse.

Hier eindigt de geschiedenis van het noordelijke 10-stammenrijk.

Daniël bracht het grootste gedeelte van zijn leven door in ballingschap in Babylon, waar hij hoge politieke functies uitoefende aan het hof van diverse koningen.

Onder koning Nebukadnezar werd hij tot stadhouder van Babel benoemd. Dat bleef hij onder Darius en tot in de tijd van koning Kores, de koning van Perzië die Babel overwon.
Onder Darius kwam hij in leeuwenkuil waaruit hij wonderlijk werd gered.

Ruim 400 jaar heeft de tempel bestaan. Onder koning Rehabeam werd hij door koning Sisak van Egypte geplunderd. Asa beroofde de tempel van zijn goud, om daarmee het bondgenootschap van Benhadad met Baësa af te kopen. Onder Joas werd de tempel hersteld, door Amazia weer geplunderd, nu door koning Joas van Israël. Achaz en Hizkia namen van de kostbaarheden van de Tempel, om de vreemde overheersers tevreden te stellen. Manasse ontheiligde de tempel op een gruwelijke manier. Door Josia werd hij gereinigd en vernieuwd. Met Jojachim werd de tempelschat naar Babel gevoerd, 598 v.C, en bij de val van Jeruzalem, 588 v.C., de tempel zelf verbrand.

Ezra 1:22-23: In het eerste jaar nu van Kores, de koning van Perzië, wekte de HEERE de geest van Kores op, de koning van Perzië, opdat het woord van de HEERE, dat Hij bij monde van Jeremia (Jer 15:12) gesproken had, vervuld zou worden om door zijn hele koninkrijk een boodschap te laten gaan, ook in geschrifte: Zo zegt Kores, de koning van Perzië: Alle koninkrijken van de aarde heeft de HEERE, de God van de hemel, aan mij gegeven, en Hij is het Die mij heeft opgedragen om een huis voor Hem te bouwen in Jeruzalem, dat in Juda ligt. Wie er onder u ook maar tot al Zijn volk behoort – de HEERE, zijn God, zij met hem en laat hij optrekken.

Na een lange bouwtijd met veel tegenstand wordt de 2e tempel voltooid. Deze heeft bestaan tot 70 n.C.

Socrates wordt beschouwd als de vader van de filosofie. We kennen hem vooral van de door Plato beschreven tweegesprekken.

Het doel van de dialogen was echter niet te bewijzen dat Socrates’ gesprekspartners niets wisten. Hij wilde de mensen vooral kritisch leren denken en geloofde dat men door het opdoen van (zelf)kennis een deugdzaam mens zou kunnen worden.
Hij was meester in het stellen van vragen. Zijn bekendste uitspraak luidt: "Ik weet alleen dat ik niets weet".

De eerste wetgeving was door Mozes, ongeveer 1000 jaar eerder.
Door de bediening van Ezra krijgt de tempel nu dat extra accent waardoor de HEERE geëerd wordt. En zo bestaat zijn bediening dus enerzijds uit het brengen van offers en anderzijds uit het terugbrengen van het Woord aan het volk nadat het Woord zolang en ver op de achtergrond was geraakt.

Ondanks zware vijandigheden worden, onder leiding van Nehemia, de muren van Jeruzalem herbouwd.
Met grote vreugde wordt de Heere gediend.

Hoewel ze elkaar slechts 8 jaar hebben gekend, waren Plato en Socrates vrienden.

Belangrijk werk van Plato is het schrijven van dialogen waarin hij Socrates gesprekken laat voeren met bekende figuren uit Athene over uiteenlopende filosofische vragen.
De Ideeënleer (of Vormenleer) is een bekende theorie van Plato. Hij stelt dat de realiteit bestaat uit twee niveaus: i) de waarneembare, zintuiglijke wereld waarin alles veranderlijk is, ii) en de eeuwige, onveranderlijke wereld die alleen toegankelijk is voor het denken.

Hij veroverde het enorme Perzische Rijk tot aan de Indus (belangrijkste rivier van Pakistan) waardoor hij een van de grootste rijken uit de oudheid creëerde.

1 en 2 Makkabeeën is het verslag van de opstand en het herstel van het oude Joodse koninkrijk. Het wordt door Joden als historisch betrouwbaar gezien, maar niet als een deel van het Oude Testament.
3 Makkabeeën beschrijft hoe een Egyptische koning rond 217 c Chr op een bovennatuurlijke wijze wordt weerhouden van wreedheden tegen de Joden in zijn land.
4 Makkabeeën geeft filosofisch commentaar op de eerst 3 boeken.

De Makkabeeën heroveren Jeruzalem.

Ze behielden de macht tot Romeinse troepen onder Pompeius in 63 v.C. Palestina veroverden.

De romeinse generaal Pompejus (106-48 v.C.) maakt een einde aan de schijn van onafhankelijkheid die de Makkabeese dynastie had weten te bewaren en bevestigt de heerschappij van de Romeinen.

Met Kerst gedenken we de geboorte van de Heere Jezus.

Lukas 2:6-7: En het geschiedde, toen zij daar waren, dat de dagen vervuld werden dat zij baren zou, en zij baarde haar eerstgeboren Zoon, wikkelde Hem in doeken en legde Hem in de kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg.

Er zijn verschillende meningen over het echte geboortejaar van de Heere Jezus, maar 3 of 4 v Chr is het meest waarschijnlijk.

Paulus is de bekendste evangelieprediker uit het Nieuwe Testament. Maar liefst 13 Bijbelboeken staan er op zijn naam.

Waar eerste de volgelingen van Jezus werden vervolgd, en zelfs gedood, door Saulus (zijn oude naam), werd hij door God stilgezet en kwam hij tot bekering. Hij ontvangt genade en wordt vervolgens een groot dienaar van de Jezus Christus. Hij heeft geen gemakkelijk leven, maar is op zijn vele zendingsreizen tot grote zegen geweest rond de Middellandse Zee. Nog meer na zijn dood, zijn zijn geschriften van onschatbare waarde.

Waarschijnlijk is hij in 64 te Rome, onder de grote vervolgingen van keizer Nero, onthoofd.

Op Goede Vrijdag gedenken we de kruisiging en het sterven van de Heere Jezus.

Lukas 23:33: Toen zij op de plaats kwamen die Schedel genoemd werd, kruisigden ze Hem daar, met de misdadigers, de één aan de rechter- en de ander aan de linkerzijde.

Ook over het jaar van Zijn dood is geen zekerheid. Het moet ergens tussen 30 en 33 n Chr zijn geweest.

Joodse geschiedschrijver tijdens de Romeinse overheersing en tijdens de 1^e Joodse Opstand.

Hoewel niet alles wordt geloofd wat Josephus heeft geschreven, is hij voor de Joodse geschiedenis van 135 v.C. tot 73 n.C. bijna de enige bron. Met name enkele passages over Jezus zijn belangrijk voor bijbelhistorici. Ook geeft hij een goed beeld van de tijd waarin Jezus geleefd heeft, waardoor hij het Nieuwe Testament in een historische context weet te plaatsen.
Hij leefde van ca 37 tot 100 n.C.

In het jaar 70 na Christus werd de Joodse tempel in Jeruzalem door de Romeinen gesloopt. Na de vernietiging van dit belangrijke gebouw voor de Joden, zou er nooit meer een (Joodse) tempel gebouwd worden in Jeruzalem. Het enige overgebleven deel van de tempel was een stuk muur die nu beter bekend is als de Klaagmuur, een belangrijke heilige plaats voor de hedendaagse Joden en trekpleister voor veel toeristen.
De aanval werd geleid door militair commandant Titus, die in 79 het keizerschap van het Romeinse Rijk, van zijn vader Vespanianus, overneemt.

Deze burcht was het laatste bolwerk van de joodse opstand tegen de Romeinen. De Zeloten hadden de vesting veroverd in 66 n.C. Na langdurig beleg door de Romeinen moesten de opstandeling hun verzet op 15 april 73 n.C. opgeven. Op aansporing van hun leider, Eleazar ben Jaïr, verkozen zij (ca. 960 mensen) de dood door eigen hand, boven overgave aan de Romeinen.
Na de stichting van de staat Israël in 1948 werd Massada een centrum van nationale verering en toerisme. Daar zweren de Israëlische officieren trouw aan de staat.

Met de naam Israel bedoelt de Bijbel vaak het volk; vaak nog beperkt tot het noordelijke 10-stammenrijk.
De term Palestina heeft alles te maken met Filistijnen ('Filistea'). De naam raakte vanaf de 1 eeuw meer in gebruik. Na de 2e Joodse Opstand (132-135; 1e Joodse Opstand 66-70), die door de Romeinen werd neergeslagen, noemde Rome deze 'provincie' Palestina. Het doel was: niets mag er nog op wijzen dat de joden op een bijzondere wijze met het land verbonden waren.

ofwel 'het Apostolicum' of 'de twaalf artikelen van het algemeen ongetwijfeld christelijk geloof'; in de Rooms Katholieke kerk genoemd 'het Credo'. De opstellers zijn niet de apostelen. De eerste versie verscheen rond 170 rondom het doopbevel uit Mattheus 28:19; de huidige tekst dateert waarschijnlijk van rond het jaar 700. Deze belijdenis is nog steeds zeer breed aanvaard, zowel Protestanten als Rooms Katholieken hanteren deze.

Constantijn is vooral bekend als de Romeinse keizer die de grondslag legde voor de christelijke fase van het Romeinse Rijk, dat zich verder zou ontwikkelen tot het Byzantijnse Rijk. Met zijn edict van Milaan (313) beloofde Constantijn dat christenen hun religie vrij mochten belijden en dat zij herstelbetalingen zouden ontvangen voor geleden schade door de verschrikkelijke christenvervolgingen sinds de dood van Jezus.

Deze geloofsbelijdenis handelt voornamelijk over de Godheid van Jezus Christus.
Het concilie van Nicea was een reactie op de leer van Arius. Hij geloofde dat de Vader groter is dan de Zoon, die op zijn beurt groter is dan de Heilige Geest. Hij leerde: alleen de Vader is God. De Zoon is wel degene door wie de Vader de schepping tot stand bracht, maar Hij is slechts een schepsel, niet God. Deze leer van Arius leeft heden ten dage nog voort bij de Jehovah’s Getuigen.
De volledige belijdenis vind je hier. Ze kent een prachtig literaire stijl.

De geloofsbelijdenis van Athanasius handelt vooral over de Drie-enigheid en de menswording van Christus. De volledige belijdenis vind je hier.

Ook genaamd Verrijzeniskerk, of Kerk van de Wederopstanding. Ze is volgens overlevering gebouwd op de plaats waar Jezus is gekruisigd, begraven en weer opgestaan. Constantijn de Grote gaf opdracht om op die plaats deze kerk te bouwen. Door de Perzen werd het gebouw in 614 zwaar beschadigd en in 1021 door een Egyptische kalief met de grond gelijk gemaakt. In 1099, met de Eerste Kruistocht werd Jeruzalem ingenomen, waarna met de bouw van de huidige kerk werd begonnen. De kerk werd in 1149 ingewijd.
Een engelstalige tourvideo van een Bijbel-getrouwe archeoloog vind je hier (36 min).

Aurelius Augustinus wordt wel als de grootste christelijke theoloog sinds de dagen van de apostel Paulus gezien. Hij wordt ook beschouwd als de vader van de westerse kerk. Augustinus legde sterk de nadruk op de genade als vrije gave van God. Hiervan legt hij getuigenis af in zijn beroemd geworden “Belijdenissen.” Zijn ideeën hadden in later eeuwen geweldige invloed op de Reformatie.
Een ander belangrijk werk van Augustinus is zijn werk “De stad van God.” Hij stelt dat er vanaf de schepping tot de eeuwigheid twee rijken bestaan, de stad van God en de stad van Satan, een hemelse en een aardse stad, Jeruzalem tegenover Babylon. Ze worden gekenmerkt door twee soorten liefde, de liefde tot God en de zelfliefde.

De stichter van de Islam is Mohammed, die rond 570 in Mekka werd geboren. Moslims beschouwen Mohammed als de laatste profeet en boodschapper, die de uiteindelijke openbaring van God, de Koran, heeft ontvangen.
In dit leven op aarde weet een mens nooit of hij behouden zal worden. Allah heeft 99 eigenschappen, maar daarin ontbreken 'liefde' en 'vaderschap'. Een persoonlijke verhouding is dus niet mogelijk. Allah heeft geen zoon.
Om de hemel waardig te zijn, moeten jouw goede werken, het kwaad dat je gedaan hebt, overtreffen.

Jeruzalem wordt veroverd door de islamitische kalief Omar I, dankzij het optreden van patriarch Sophronius zonder geweldpleging. Er was toen nog geen moskee in Jeruzalem. Omar slaat een uitnodiging om in een kerk te bidden af, omdat hij niet wilde dat de moslims de kerk in een moskee zouden veranderen nadat hij er zou hebben gebeden.

Willibrord was een Engelse evangelieprediker die onder de Friezen gearbeid heeft. Hij wordt 'de apostel der Friezen' genoemd.

Bonifatius wordt ook wel de architect van het christelijke West-Europa genoemd. Hij stichtte een groot aantal kloosters. Op 5 juni 754 werd hij bij Dokkum door heidense Friezen vermoord.

Direct na de inname van Jeruzalem gaf Omar I opdracht om een kleine houten moskee te bouwen op de plaats waar de Joods tempel had gestaan.
In 688 werd die vervangen door de huidige Rotskoepel. Het is een fraai achthoekig gebouw met een opvallende (blad)gouden koepel.
De Al-Aqsamoskee ligt op steenworp afstand van de Rotskoepel.

Tussen de 15.000 en 50.000 man staan voor de poorten van de stad. Brute plunderingen, moorden, verkrachtingen en vernielingen volgen. De stad Jeruzalem wordt op 12 augustus 1099 ingenomen door de kruisvaarders.

In 1187 verovert de Koerdische sultan Saladin, sultan van Egypte en Syrië, Jeruzalem. Hij verdrijft de kruisvaders en staat de joden toe terug te keren

Engeland was het eerste land dat, door schaarste aan hout, steenkoolwinning op grote schaal toepaste. Met de komst van de stoommachine (1764), nam de winning een vlucht. Doordat we tegenwoordig weten dat bij verbranding van 1 kg steenkool ca 4 kg CO₂ vrijkomt (dat voor opwarming van de aarde zorgt), is er nu een energietransitie naar CO₂ -neutrale energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, gaande.

In 1250 werd Jeruzalem veroverd door de Mamelukken. Deze moslims onderdrukten weliswaar de christenen, maar lieten de Heilig-Grafkerk met rust. In 1517 werd Jeruzalem door de Turkse sultan Selim I veroverd en kwam zo onder Ottomaanse heerschappij. Vier eeuwen lang hield dit rijk stand.

De uitvinding van de boekdrukkunst heeft enorme gevolgen gehad en tot een media(r)evolutie geleid.
Historische ontwikkelingen zoals de Reformatie, de ontdekkingsreizen, de wetenschappelijke revolutie in de zeventiende eeuw en de Verlichting zouden zich niet hebben voorgedaan of veel minder impact hebben gehad zonder de boekdrukkunst. Reformatoren als Luther en Calvijn konden hun geschriften en Bijbelvertalingen breed verspreiden. Humanisten als Erasmus (1466-1536) brachten zo hun renaissance-ideeën breed onder de aandacht.

Maarten Luther (1483-1546) is een van de bekendste kerkhervormers uit de geschiedenis. In de Duitse stad Erfurt werd hij monnik in het Augustijnenklooster.
Luther zag in, door goed de Bijbel te lezen, dat Christus zijn zonden van hem had genomen en hij door het geloof Christus’ gerechtigheid ontving. Bij de ontdekking van die wonderlijke ruil – mijn zonden voor Zijn gerechtigheid - ging voor Luther naar eigen zeggen de poort van het paradijs open.
In oktober 1417 spijkerde hij zijn beroemde 95 stellingen op de kerk in Wittenberg. Hierin stelde hij verschillende misstanden in de kerk aan de kaak.

Uiteindelijk ontstond een nieuwe beweging buiten de Rooms-katholieke kerk, de Kerk der Reformatie of de Gereformeerde Kerk.

Johannes Calvijn (1509-1564) was een beroemde Franse hervormer te Genève. De protestants-christelijke stroming van het calvinisme is naar hem genoemd. Een overzichtelijke levensbeschrijving van Calvijn vind je hier.

In 1517 is Jeruzalem door de Ottomaanse Turken veroverd. Zij heersten er tot 1917.

De Nederlandse Geloofsbelijdenis (de NGB) is in 1561 opgesteld door Guido de Brès. Samen met de de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels vormen het de zogenaamde ‘Drie Formulieren van Enigheid’; vastgesteld op de Synode van Dordrecht (1618-1619).

De 80-jarige oorlog was een langdurige strijd van de Lage Landen (gebied ongeveer gelijk aan Nederland, België en Luxemburg) tegen wereldmacht het Spaanse Rijk (met koloniën in Azië en het grootste deel van Noord en Zuid Amerika).
Het leidde tot de oprichting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

De VOC is de Nederlandse handelsonderneming die in de zeventiende eeuw een monopolie had op de overzeese handel tussen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop (Zuid Afrika) en ten westen van de Straat Magellaan (Zuid Amerika). Het was destijds het grootste handelsbedrijf ter wereld en de eerste naamloze vennootschap met vrij verhandelbare aandelen.

De oprichting van de VOC luidde het begin van de Gouden Eeuw in.

Een door de Nederduits Gereformeerde Kerk belegde kerkvergadering (1618-1619) die uit 180 zittingen bestond. De synode kwam in opdracht van de Staten-Generaal in Dordrecht, bijeen om te proberen een eind te maken aan de godsdienstige controverse tussen remonstranten (arminianen) en contraremonstranten (gomaristen), een conflict dat zich in voorafgaande jaren tot een splijtzwam in de Nederlandse maatschappij en politiek had ontwikkeld.
De remonstranten en contraremonstranten waren het vooral oneens over de predestinatieleer, maar ook over de betekenis van de belijdenis en de kerkorde.

In opdracht van de Staten Generaal (naar besluit van de Dordtse synode) verschijnt in 1637 de eerste volledige officiële Nederlandstalige Bijbel (vanuit het Hebreeuws en Grieks). De vertalers moesten godgeleerden zijn met talenkennis, maar evenzeer mensen met een heilige en vrome levenswandel.
De pestziekte van 1635 in Leiden, raakte de vertalers niet.
De Statenvertaling was ook van grote betekenis voor de ontwikkeling van de Nederlandse taal.

De oude Statenvertaling wordt nog steeds gebruikt in behoudende kringen, gestimuleerd door de stichting GBS.
Een belangrijke jongere bijbelvertaling is de NBG-1951. Van recentere datum zijn de HSV (de Herziene Statenvertaling 2010) en de NBV (de Nieuwe Bijbelvertaling 2021).

Amerikaanse opwekkingsprediker. Edwards had een grote rol in de Eerste Grote Opwekking (1733-1735); hij hield de bekende preek: 'Sinners in the Hand of an Angry God'.

Newton was een Britse slavenhandelaar, die zich tot het christelijk geloof bekeerde en vervolgens priester werd in de Anglicaanse kerk. Hij schreef meerdere christelijke liederen, waarvan Amazing Grace het bekendste is.

De industriële revolutie is de overgang van handmatig naar machinaal vervaardigde goederen die gepaard ging met grootschalige organisatorische en sociale veranderingen. Het begon rond 1750 in Engeland (stoommachine) en vervolgde vanaf ongeveer 1800 in de rest van Europa.

Nederlandse gereformeerde theoloog. Zijn levensloop en prediking zijn samen te vatten met: Niets uit ons en al uit Hem. Omdat Kohlbrugge niet wordt toegelaten tot de Nederlandse Hervormde Kerk (hij zou te eerlijk zijn), werd en bleef hij predikant in het duitse Elberfeld.

Gereformeerden scheiden zich af van de Nederlandse Hervormde Kerk onder leiding van ds Hendrik de Cock en vormen de Christelijk Gerefomeerde Kerk.

Nederland schafte in 1863 de slavernij af in zijn koloniën, waarbij de slaven nog wel tot 1873 'onder staatstoezicht' bleven.

In 2022 heeft de Nederlanse regering excuses aangeboden voor het handelen van de Nederlandse staat in het verleden: postuum aan alle tot slaaf gemaakten die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden, aan hun dochters en zonen, en aan al hun nazaten.

Ca 300.000 mensen scheiden zich, onder leiding van Abraham Kuyper, af van de Nederlandse Hervormde Kerk, en noemde zich Nederduitse Gereformeerde Kerk. Vanaf 1892 vormen ze samen (met het grootste deel) van de Christelijk Gereformeerde Kerk (ontstaan bij de Afscheiding in 1834) de Gereformeerde Kerken in Nederland.

Brits christelijk apologeet. Schrijver van o.a. De kronieken van Narnia, Brieven uit de hel en De grote scheiding. Lewis overleed in 1963.

Alle grootmachten van de wereld waren betrokken en werden samengesteld in twee conflicterende allianties: de geallieerden (het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland) en de centralen (Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Italië). Deze bondgenootschappen reorganiseerden zich (Italië liep in 1915 over naar de geallieerden) en breidden zich uit naarmate er meer landen meededen met de oorlog (Roemenië sloot zich aan bij de geallieerden en het Ottomaanse Rijk en Bulgarije kwamen bij de Centralen).
Het aantal slachtoffers was enorm: meer dan 16 miljoen doden en meer dan 21 miljoen gewonde soldaten.

Officiële verklaring waarmee de Engelse regering steun toezegde voor de stichting van een ‘nationaal tehuis’ voor het Joodse volk in Palestina.

In 1937 begonnen met de 2e Chinees-Japanse oorlog. In de Anschluss in 1938 annexeert Hitler Oostenrijk. Vanaf 1939 wordt het een Europese oorlog en vanaf 1940 is ook Nederland betrokken. De oorlog op wereldschaal is van 1941 (Duitsland valt Sovjet Unie binnen en verklaart Verenigde Staten de oorlog) tot 1945.

In de Holocaust (= brandoffer; door Joden genoemd Shoah=vernietiging) worden door een systhematische Jodenvervolging door de nazi's ca 6 miljoen Joden vermoord.

Deut 30:5: En de HEERE, uw God, zal u naar het land brengen dat uw vaderen in bezit hadden, en u zult het weer in bezit nemen; en Hij zal u goeddoen en u talrijker maken dan uw vaderen.

Bijna 50 jaar na het eerste zionistische congres in Basel (1897) en bijna 2000 jaar na de verwoesting van Jeruzalem (70 n.C.; waarna de Joden in de diaspora leefden), wordt op 14 mei 1948 de staat Israel opgericht. David Ben Goerion wordt de eerste premier. Dezelfde dag erkennen de Verenigde Staten, bij monde van president Harry Truman, de nieuwe staat.
Op 15 mei 1948 breekt de Onafhankelijkheidsoorlog uit. Hoewel de nieuwe staat Israel tegelijkertijd door 4 landen (Egypte, Syrië, Irak en Libanon) wordt aangevallen, overwint zij wonderwel.

Na bijna 2000 jaar leven in verstrooiing, blijkt de Hebreeuwse taal (in tegenstelling tot andere talen van volken die in diaspora leefden) nog te bestaan!

Nadat Egypte de gedemilitariseerde Sinai-woestijn opnieuw had ingenomen verdrijft Israel Egypte in de 6-daagse oorlog (naamgeving achteraf is verwijzing naar de schepping) en neemt de woestijn weer in. Ook worden de Gazastrook, de Westelijk Jordaanoever en de Golanhoogten ingenomen. Tevens wordt Oost-Jeruzalem veroverd en de gedeelde stad herenigd.

Na de Camp David akkoorden van 1978, werd in 1979 vrede gesloten met Egypte (Sadat van Egypte, Begin van Israel en Carter namens de Verenigde Staten); het beoogde een oplossing te zijn voor het Palestijnen vraagstuk.

In 1994 werd het vredesverdrag tussen Israel en Jordanië getekend (Rabin namens Israel, koning Hussein namens Jordanië en Clinton namens de Verenigde Staten.
De Oslo-akkoorden van 1993, 1994 en 1995 verleenden de Palestijnen zelfbestuur in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever.

De Abraham-akkoorden betreffen een aantal akkoorden die zijn gesloten tussen Israel, Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en de Verenigde Staten in augustus en september 2020.